De totstandkoming van het wegen- en autosnelwegennet in België


Onderstaande tekst bespreekt bondig de globale omkadering van het onderwerp en de inhoud van de hoofdstukken.
Gebruik het menu hierboven om te navigeren in de hoofdstukken.

Wegen... Zodanig vanzelfsprekend in het leven van vele Belgen, zodanig onmisbaar voor de economie van het land. Nochtans is er weinig geweten over hoe ze tot stand gekomen zijn. Wegen-Routes.be tracht u inzicht te geven in de ontwikkelingen die de aanleg van ons wegennet hebben gestuurd.

Globale omkadering

De focus ligt duidelijk op de slagaders van het netwerk: de autosnelwegen. Deze vormen natuurlijk maar een part van de wegenpolitiek. De bouw van gewone wegen en het onderhoud van het bestaande wegennet vragen eveneens om aandacht van de wegbeheerder. Toch kan het verleden van de Belgische snelwegen ons een accuraat beeld geven van het algemene beleid, net omdat het er onlosmakelijk deel van uitmaakt. Overigens stonden de autosnelwegen vijfentwintig jaar lang (van 1950 tot 1975) ook effectief in het middelpunt van de belangstelling van de beleidsmakers. Tal van organisatorische en budgettaire innovaties die nu nog altijd opgeld doen, stammen uit deze periode.

Het snelwegennetwerk waarmee België heden ten dage is uitgerust, weerspiegelt daarenboven de uiteenlopende, complexe maatschappelijke en economische ontwikkelingen waaraan het tijdens zijn uitbouw onderhevig was. De groei van het verkeer, de budgettaire en de juridische gegevenheden, de politieke en institutionele ontwikkelingen, de communautaire spanningen, de zorg om het ruimtegebruik, het ontstaan van een ecologisch bewustzijn... Allen komen zij in deze 'wegengeschiedenis' aan bod. En wat het verhaal zo interessant maakt: iedere factor heeft op zijn eigen manier sporen achtergelaten die tot op de dag van vandaag met het blote oog zichtbaar zijn op en langsheen onze (autosnel)wegen.

Er zijn twee constanten die vanaf het prille begin (de jaren 1930) de verwezenlijking van de autosnelwegen hebben bepaald. Allereerst de toename van het wagenpark en van het verkeer, die elke keer weer de voorspellingen oversteeg; het wegennet bleef tekortschieten. Zij die er in het begin van de jaren 1970 rotsvast van overtuigd waren dat een groots autosnelwegenprogramma deze problematiek voor eens en voor altijd de wereld uit zou helpen, konden niet voorzien dat andere factoren (namelijk een economische crisis en een groeiende contestatie) de uitvoering van dit programma zouden verhinderen. De financieringsproblemen, de tweede constante, brachten de plannenmakers noodgedwongen steeds met beide voeten op de grond. De beperkte kredieten verplichtten de ontwerpers keuzes te maken. Midden jaren 1960 brak er uiteindelijk een periode aan waarin grote budgetten naar het wegen- en autosnelwegennet vloeiden, maar dit kon niet blijven duren. Enkele megalomane investeringen van toen liggen er nu onvoltooid en nutteloos bij.

De geschiedenis van de wegen en autosnelwegen is er een van prognoses opstellen, plannen maken en prioriteiten bepalen. Het is er een van "bouwen voor een onbekende toekomst."

Inhoud van de hoofdstukken

Vooralsnog telt de sectie Geschiedenis vier hoofdstukken. Hoofdstuk 1 is gewijd aan de opbouw van het gewone wegennet tijdens de achttiende en negentiende eeuw. De manier waarop het tot stand kwam, oefende invloed uit op - ja zelfs determineerde in sommige gevallen - de besluitvorming en de aanleg van de snelwegen.

Hoofdstuk 2 behandelt de periode tussen 1935 en 1965, waarin aarzelend een aanvang genomen werd met de aanleg van de eerste autosnelwegen. Gedurende deze dertig jaar werden evenwel enkele belangrijke afspraken gemaakt en een aantal instellingen opgericht waar het latere snelwegenbeleid niet zonder kon.

In hoofdstuk 3 komen de hoogdagen van de autosnelwegenaanleg (1965-1973) aan bod. België werd tijdens deze 'zeven vette jaren' in sneltempo voorzien van een uitgebreid net van snelwegen. De grootse plannen die men in het begin van de jaren 1970 vooropstelde, hadden tot doel elke streek in ons land een behoorlijke aansluiting op het netwerk te gunnen. De sluipende inflatie en de olieschok van 1973 brachten echter een ommekeer teweeg.

Hoofdstuk 4 besteedt aandacht aan de afwerking van het netwerk tussen 1973 en 1989. Bij de bevolking en in de politiek richtten kritische stemmen zich tegen het autosnelwegenbeleid, terwijl de economische crisis noopte tot kredietbeperkingen en, vanaf de jaren 1980, tot algehele besparingen op de investeringsuitgaven. Niet alleen werden de resterende snelwegen daardoor tegen een lager tempo aangelegd, maar bovendien werden de plannenmakers gedwongen een aantal projecten definitief op te bergen. Het departement van Openbare Werken werd vanaf begin 1989 geregionaliseerd.


Terug naar boven | Bronverantwoording
Besluitvorming en aanleg van de Belgische autosnelwegen Ontwikkeling van het autosnelwegennet jaar per jaar in kaart gebracht Links naar andere websites over wegen en infrastructuur Voor alle vragen, opmerkingen en suggesties Hét forum over weginfrastructuur en verkeer in België en Nederland